Tây Ban Nha: Ngai vàng của 6 vương quốc

Ngôi vua Tây Ban Nha chính là sự hợp nhất của 7 dòng vua, 6 vương quốc với lịch sử, văn hóa khác nhau, thể hiện một sự phức tạp về lãnh thổ và chính trị tại quốc gia này.

physical-location-map-of-spain.jpg
(maphill.com)

Tây Ban Nha nằm trên bán đảo Iberia phía Tây Nam châu Âu, là nước lớn thứ 2 ở châu Âu, chỉ sau Pháp. Lãnh thổ Tây Ban Nha có một vị trí chịu nhiều tác động từ bên ngoài từ thời tiền sử và buổi ban đầu của đất nước. Ngược lại, Tây Ban Nha cũng gây ra ảnh hưởng lên các vùng khác, chủ yếu là vào thời kỳ lịch sử hiện đại, khi Tây Ban Nha trở thành một đế quốc để lại hơn 400 triệu người nói tiếng Tây Ban Nha ngày nay, trở thành thứ tiếng mẹ đẻ phổ biến thứ 2 trên thế giới.

Moors-in-Spain.jpg
Khi người Hồi giáo cai trị Tây Ban Nha (wikipedia.org)

Năm 711, người Moors, một đạo quân người Berber và người Arab, đã xâm chiếm và chinh phục gần như toàn bộ bán đảo Iberia. Trong 750 năm tiếp theo, các nhà nước Hồi giáo độc lập được thành lập, toàn bộ khu vực dưới sự kiểm soát của người Hồi giáo được gọi là Al-Andalus. Trong khi đó những vương quốc Kitô giáo ở phía Bắc bắt đầu quá trình đấu tranh giành lại bán đảo được gọi là Reconquista, quá trình này kết thúc năm 1492 với sự sụp đổ của Granada.

IsabellaofCastile05.jpg
Hôn lễ đặt nền móng cho sự hợp nhất toàn cõi Tây Ban Nha (wikipedia.org)

Tiền thân của ngôi vua Tây Ban Nha chính là dòng họ của những vương quốc: Visigoth, Asturias, Navarre, León, Galicia, Aragon và Castilla hợp thành. 7 dòng vua này cuối cùng đã được thống nhất vào năm 1496 bởi cuộc hôn nhân của 2 người đứng đầu Vương quốc Liên hiệp theo Công giáo, Fernando II xứ Aragon và Isabel I xứ Castille.

Năm 1492, vương quốc hợp nhất chiếm đóng Granada, chấm dứt 781 năm cai trị của người Hồi giáo tại bán đảo Iberia. Cũng trong năm 1492, với sự hỗ trợ của vua Fernando và nữ hoàng Isabel, nhà thám hiểm Christopher Columbus đã vượt Đại Tây Dương và tìm ra châu Mỹ, một phát kiến địa lí quan trọng hàng đầu của lịch sử nhân loại. Trong cùng năm, một lượng lớn người Do Thái và Hồi giáo đã bị trục xuất khỏi Tây Ban Nha bởi Tòa án Dị giáo Tây Ban Nha. Cái tên España (Tây Ban Nha) bắt đầu được dùng từ thời gian này để chỉ vương quốc hợp nhất. Với những cải cách lớn về chính trị, pháp luật, tôn giáo và quân đội, Tây Ban Nha đã vươn lên trở thành một cường quốc trên thế giới.

Fernando II và Isabel I sau đó đã có công đầu trong việc mang lại sự ổn định cho các vương quốc này, làm cơ sở cho việc chính thức thống nhất Tây Ban Nha bởi người cháu nội của họ, Charles V của đế quốc La Mã Thần thánh.

Isabella_(Civ_5).jpg
Nữ hoàng Isabel I (civilization.wikia.com)
756px-Emperor_charles_v
Hoàng đế Charles V (wikipedia.org)

Charles V là vị vua đầu tiên thống nhất 2 vương miện Castilla và Aragón và kết quả là ông đôi khi được gọi là vị vua đầu tiên của Tây Ban Nha. Những lãnh thổ mà ông kế thừa bao gồm các lãnh thổ Tây, Trung và Nam Âu và các thuộc địa Tây Ban Nha ở châu Mỹ và châu Á. Kết quả là lãnh thổ của ông trải rộng trên 4,000,000 km2 và là đế quốc đầu tiên được coi là ‘đế quốc mà mặt trời không bao giờ lặn. Trong 3 thế kỷ tiếp theo, Tây Ban Nha là cường quốc thực dân có tầm ảnh hưởng nhất trên thế giới. Tây Ban Nha phát triển thành một đế quốc rộng lớn, trải dài từ California tới Patagonia, cũng như các thuộc địa trải dài ở tây Thái Bình Dương.

spanish-empire-03.jpg
Bản đồ Đế chế Tây Ban Nha vào thế kỷ 16 (emaze.com)

Trở nên giàu có nhờ tài sản thu hái được ở các thuộc địa, Tây Ban Nha bị lôi kéo vào các cuộc chiến tranh tôn giáo và các cuộc chiến với nhiều quốc gia châu Âu khác dẫn tới những tổn thất nặng nề về kinh tế. Giai đoạn sau thế kỷ 17 chứng kiến sự suy tàn của Đế quốc Tây Ban Nha dưới triều đại Habsburg. Sự suy tàn lên đến đỉnh điểm trong cuộc Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha, cuộc chiến kết thúc đã đẩy Tây Ban Nha từ vị trí một cường quốc hàng đầu châu Âu trở thành một cường quốc hạng 2, mặc dù quốc gia vẫn duy trì được sức mạnh thực dân.

Vendome-and-PhilipV.jpg
Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha (wikipedia.org)

Thế kỷ 18 chứng kiến sự nổi lên của một triều đại mới, nhà Bourbons, sau khi giành được ngai vàng của Tây Ban Nha. Triều đại này đã có những nỗ lực tái tạo những thể chế nhà nước và giành được một vài thành công, trong đó có sự tham gia vào Chiến tranh Độc lập Hoa Kỳ.

franco-poster.jpg
Francisco Franco (globetribune.info)

Tuy vậy, cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19, châu Âu trải qua một giai đoạn hỗn loạn với Cách mạng Pháp và các cuộc chiến tranh của Napoleon, hậu quả của cuộc chiến là phần lớn lãnh thổ châu Âu bị Pháp chiếm đóng, trong đó có Tây Ban Nha. Sự chiếm đóng này đã khơi mào cho một cuộc chiến tranh giành độc lập, cuộc chiến đã tàn phá Tây Ban Nha và mở đầu cho phong trào giành độc lập thành công của các thuộc địa ở châu Mỹ. Phong trào dân tộc bùng nổ ở các thuộc địa cuối cùng tại Cuba và Philippines đã dẫn đến một cuộc chiến tranh với Hoa Kỳ, Tây Ban Nha chính thức mất các thuộc địa cuối cùng vào cuối thế kỷ 18.

Sau một giai đoạn bất ổn chính trị đầu thế kỷ 20, Tây Ban Nha bị rơi vào cuộc nội chiến đẫm máu năm 1936. Cuộc chiến kết thúc với sự hình thành của một nền độc tài dân tộc đứng đầu bởi Francisco Franco, chế độ của Francisco Franco đã kiểm soát quốc gia cho đến năm 1975. Tây Ban Nha là quốc gia trung lập trong Chiến tranh thế giới II. Triều đại Bourbon đứng đầu bởi hoàng tử Juan Carlos được tái lập sau cái chết của Franco năm 1975.

juan01_2928754b.jpg
Vua Juan Carlos I (telegraph.co.uk)

Quốc huy Tây Ban Nha ngày nay có nguồn gốc từ hàng thế kỷ trước, nhưng chỉ được công nhận chính thức kể từ năm 1981. Quốc huy bao gồm 6 nhóm huy hiệu, tượng trưng cho 6 vương quốc tại Tây Ban Nha:

  1. Góc trên bên trái là lâu đài thành lũy màu vàng trên nền đỏ tượng trưng cho vương quốc Castille 
  2. Góc trên bên phải là con sư tử đầu đội vương miện với 2 chân trước giơ lên tượng trưng cho vương quốc León
  3. Góc dưới bên trái là nền vàng sọc đỏ tượng trưng cho vương quốc Aragón
  4. Góc dưới bên phải là lưới xích màu vàng tượng trưng cho vương quốc Navarre
  5. Phía dưới là thạch lựu màu đỏ tượng trưng cho vương quốc Granada
  6. Trong hình bầu dục nền xanh viền đỏ ở giữa là 3 đóa hoa bách hợp tượng trưng cho gia tộc Bourbon
Coat_of_Arms_of_Spain_(corrections_of_heraldist_requests).jpg
Quốc huy Tây Ban Nha (wikipedia.org)

Sự thống nhất của các vương quốc Aragón, Castilla, León và Navarre đã làm nên nền tảng của đất nước Tây Ban Nha hiện nay và Đế chế Tây Ban Nha.

Map_Iberian_Peninsula_1037-es
Bản đồ 6 vương quốc tại Tây Ban Nha (phần màu vàng) (cancof.com)

1. Vương quốc León và Castile 

Tên của vương quốc Castile bắt nguồn từ người chủ của những tòa lâu đài xây dựng tại vùng này. Từ năm 1072 đến 1157, Castile thống nhất với León, và sau 1230 đây là một liên minh lâu dài. Sau đó vương quốc León lại giành được độc lập và vẫn là một vương quốc cho đến năm 1833, sau này trở thành một phần của đất nước Tây Ban Nha thống nhất.

755c98884ac837f7f9e88644e8a94554
Lâu đài la Mota tại Valladolid (pinterest.com)

Hình ảnh sư tử của xứ León trên huy hiệu của Liên minh Castile & León đại diện cho nhà vua Alfonso VII, người cai trị 2 vương quốc này vào năm 1126.

Coat_of_Arms_of_Castile_and_Leon.jpg
Huy hiệu Liên minh Castile và León (wikipedia.org)
TumboA_kralik
Hoàng đế Alfonso VII the Emperor (wikipedia.org)

Hoàng đế Alfonso VII (1105 – 1157) lần đầu tiên sử dụng danh xưng Hoàng đế toàn cõi Tây Ban Nha vào năm 1116 sau khi được thừa kế xứ Toledo từ mẹ mình. Ông là con trai của nữ hoàng Urraca xứ León và bá tước Raymond xứ Galicia, là người đầu tiên của gia tộc Burgundy cai trị trên bán đảo Iberia. Alfonso VII là một nhân vật đáng kính và có phần bí ẩn. Thời gian cai trị của ông đã nâng cao uy quyền của các vương quốc Công giáo phía Tây của Iberia trước các vương quốc Hồi giáo. Tuy vậy ông đã không thành công trong nỗ lực cai trị cả cộng đồng Công giáo và Hồi giáo.

GodofredoDeTours-Leao
Hình ảnh con sư tử dưới thời vua Alfonso IX (contoselendasmedievais.blogspot.com)
AlfonsoVIII
Alfonso VIII the Noble (roman-catholic-saints.com)

Trong khi đó huy hiệu lâu đài của xứ Castile đại diện cho cháu trai của Alfonso VII là Alfonso VIII the Noble (1155 – 1214), vua của vương quốc Castile và Toledo từ năm 1158. Ông được ghi nhớ nhờ những công lao to lớn trong cuộc Reconquista (đánh đuổi người Hồi giáo ra khỏi Tây Ban Nha) và sự suy yếu của vương quốc Hồi giáo Almohad. Sau khi chịu một thất bại nặng nề chống lại người Almohad tại Alarcos vào năm 1195,  ông đã lãnh đạo một liên minh gồm các hoàng tử Công giáo và các đạo quân Thập tự chinh nước ngoài để đại phá quân Almohad trong trận Las Navas de Tolosa vào năm 1212, sự kiện đánh dấu sự trỗi dậy của quân Công giáo trên bán đảo Iberia. Trong thời đại trị vì của Alfonso VIII, sức mạnh của xứ Castile vượt trội so với León và cũng khiến liên minh này vững mạnh hơn bao giờ hết.

SlagBijNavasDeTolosa.jpg
Trận Las Navas de Tolosa (althistory.wikia.com)

2. Vương quốc Aragon

220px-Petronila_Ramon_Berenguer
Cuộc hôn nhân hợp thành Vương miện Aragon (emaze.com)

Vương miện Aragon là danh xưng để chỉ Liên minh bao gồm vương quốc Aragon, hạt Barcelona, xứ Catalonia và vương quốc Valencia. Vương quốc Aragon có thủ phủ là thành phố Zaragoza. Năm 1137, Bá tước Barcelona là Raymond Berengar IV the Saint kết hôn cùng nữ hoàng Petronila của xứ Aragon, và kể từ đó những hậu duệ của họ được gọi là Vua của Aragon và Bá tước xứ Barcelona, hay Vương miện Aragon. Vào thời kỳ đỉnh cao sức mạnh trong thế kỷ 14 và 15, vương quốc Aragon kiểm soát phần lớn phần phía Đông Tây Ban Nha ngày nay, miền Nam nước Pháp và Địa Trung Hải. Năm 1469, vương quốc Aragon gia nhập Liên minh Công giáo cùng vương quốc Castile để lập nên Vương quốc Tây Ban Nha.

800px-Royal_arms_of_Aragon
Huy hiệu vương quốc Aragon (wikipedia.org)
sculpture-wilfred-hairy-plaza-de-oriente-madrid-spai-spain-february-was-visigothic-king-hispania-to-april-88039383.jpg
Bức tượng Wilfred the Hairy tại Madrid (dreamstime.com)

Wilfred I the Hairy (Bá tước Barcelona) đã trở thành một nhân vật quan trọng đối với những người theo chủ nghĩa dân tộc Catalan đương đại. Wilfred được xem như một biểu tượng của nền độc lập, người sáng lập gia tộc Barcelona và là tổ tiên của người Catalonia sau này. Wilfred I vốn là một chư hầu của nhà Carolingian ở Pháp, những hành động cố gắng xác lập một lãnh thổ của riêng mình và thoát khỏi phạm vi ảnh hưởng của vua Franks của ông đã đặt nền móng cho cơ sở lãnh thổ và di sản của nhà Barcelona và xứ Catalonia.

Huy hiệu của vương quốc Aragon bao gồm 4 sọc đỏ trên nền vàng là một trong những huy hiệu lâu đời nhất tại châu Âu. Nguồn gốc của huy hiệu này vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi. Theo một truyền thuyết, 4 vệt đỏ này do hoàng đế La Mã thần thánh Charles the Bald vẽ bằng 4 ngón tay thấm máu trên tấm khiên vàng của Wilfred I the Hairy vào năm 897 như một phần thưởng cho lòng can đảm sau khi vị bá tước bị trọng thương trong cuộc chiến bảo vệ thành trì Barcelona trước người Moors.

Llegenda-quatre-barres-sang.jpg
Phần thưởng cho lòng can đảm của Bá tước Wilfred I (barcelonalowdown.com)

3. Vương quốc Navarre

320px-Íñigo_Arista_de_Pamplona_01.jpg
Bức tượng Inigo Arista tại Madrid (wikipedia.org)

Vương quốc Navarre là vương quốc của xứ Basque được thành lập vào khoảng năm 824 khi lãnh tụ người Basque là Íñigo Arista được bầu làm vua và lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống lại người Franks. Truyền thuyết về chiếc huy hiệu của vương quốc Navarre có thể truy nguồn về trận đánh nổi tiếng Las Navas de Tolosa năm 1212, là một chiến thắng bước ngoặt quan trọng của thời kì Reconquista và trong lịch sử Tây Ban Nha thời Trung Cổ.

Vua Alfonso VIII của Castile đã bỏ sang một bên những tranh chấp với các đối thủ của mình gồm Sancho VII của Navarre, Pedro II của Aragon và Afonso II của Bồ Đào Nha, để hành quân cùng chống lại Nhà Almohad, vương triều Hồi Giáo đang cai trị một nửa bán đảo Iberia. Nhận được tin này, thủ lĩnh nhà Almohad là Caliph al-Nasir đã ra lệnh tập hợp quân đội trong cả đế chế và hành quân lên phía Bắc. Đại đa số những binh lính này đều là những nô lệ đến từ các vùng đất ở Bắc Phi. Caliph cho một lực lượng bảo vệ gồm hàng ngàn nô lệ châu Phi nối với nhau bằng xiềng xích bao quanh chiếc lều của mình. Quân xứ Navarre được thống lĩnh bởi vị vua can trường Sancho VII đã phá vỡ hệ thống phòng ngự kỳ dị này.

la-pregunta-sobre-los-espanoles-que-nos-ensena-la-batalla-de-las-navas-de-tolosa.jpg
Sancho VII của Navarre đại phá quân Caliph trong trận Las Navas de Toloso (pinterest.com)

Tuy nhiên, Caliph cuối cùng cũng trốn thoát và quân Tây Ban Nha tìm thấy một viên ngọc lục bảo quý giá trong số rất nhiều những chiến lợi phẩm trong lều của hắn. Hơn 100,000 quân Moors đã phải nằm lại trên chiến trường trong khi chỉ hơn 2000 quân Tây Ban Nha hy sinh. Sau trận chiến, vương quốc Navarre xác lập một huy hiệu mới nhằm tưởng nhớ vinh quang của Sancho VII, bao gồm 1 mạng lưới những chiếc xích màu vàng trên 1 nền đỏ với 1 viên ngọc lục bảo ở trung tâm.

707px-Coat_of_Arms_of_the_Kingdom_of_Navarre
Huy hiệu vương quốc Navarre

4. Vương quốc Granada

Granada đã luôn là trung tâm quyền lực của Hồi giáo trên bán đảo Iberia. Sau trận Navas de Tolosa, nhà nước Hồi giáo cuối cùng ở bán đảo Iberia là Emirate of Granada trở thành chư hầu cho vương quốc Kitô giáo Castille, hoàn thành giai đoạn quan trọng của quá trình Reconquista. Năm 1492, người Castille khởi đầu cuộc Chiến tranh Granada và đã thành công trong việc trục xuất tất cả quyền lực Hồi giáo ra khỏi Tây Ban Nha. Nhà lãnh đạo Hồi giáo cuối cùng của Granada, Muhammad XII, đầu hàng trước vua Ferdinand II và nữ hoàng Isabella I của Castille, và từ đó Granada trở thành một phần của vương quốc Castile.

Gr
Muhammad XII đầu hàng trước vua Fernando II và hoàng hậu Isabel I
Henry_IV_of_Castile_ruled_1454-1474.jpg
Vua Henry IV của Castile

Huy hiệu của vương quốc Granada đã được sử dụng như huy hiệu riêng bởi vua Henry IV của Castile trước cuộc chinh phục Granada. Granada trong tiếng Tây Ban Nha nghĩa là trái lựu và huy hiệu của vương quốc này cũng là một nhánh lựu có trái. Tên gọi Granada là một sự trùng hợp vì tên vương quốc Granada vốn có nguồn gốc từ tiếng Ả Rập, còn từ gốc Latin của trái lựu là ‘granatus‘. Vì thế mà huy hiệu của Granada cũng là đại diện cho tên gọi của vùng này.

800px-Coat_of_Arms_of_the_Castilian_Realm_of_Granada.jpg
Huy hiệu vương quốc Granada

5. Nhà Bourbon

Jeanne-Antoine.jpg
Nữ hoàng Jeanne III và Công tước Antoine

Biểu tượng 3 đóa hoa bách hợp tượng trưng cho nhà Bourbon. Các vua nhà Bourbon ban đầu trị vì 2 nước  Pháp (từ năm 1589 khi vua Henry IV trở thành vị vua nhà Bourbon đầu tiên của nước Pháp) và Navarre (từ năm 1555 khi cha của Henry IV là Antoine Công tước xứ Vendôme kết hôn với nữ hoàng Jeanne III của Navarre) cho tới khi nền quân chủ bị phế bỏ trong cơn bão Đại cách mạng Pháp vào năm 1792.

King_Henry_IV_of_France.jpg
Vua Henry IV nhà Bourbon

Giữa thế kỷ 18, các thành viên của Vương triều Bourbon cũng nắm giữ ngai vàng các xứ Tây Ban Nha, Napoli, Sicilia, và Parma tại Ý ngày nay. Hiện nay, các quân vương triều Bourbon vẫn còn cai trị ở Tây Ban Nha và Luxembourg, được xem là hậu duệ trực tiếp của vua Henry IV, vì vậy mà huy hiệu nhà Bourbon cũng xuất hiện trên quốc huy của Tây Ban Nha ngày nay.

Henry IV của Pháp, (1553 – 1610) là một tín hữu Kháng Cách (Huguenot), Henry tham gia cuộc Chiến tranh Tôn giáo trước khi đăng quang làm vua nước Pháp năm 1589. Sau khi lên ngôi, Henry IV đã ban chỉ dụ Nantes bảo đảm quyền tự do tôn giáo cho người Kháng Cách, nhờ đó mà kết thúc cuộc nội chiến ở Pháp. Để được ngai báu và sự ủng hộ của dân Pháp, Henri chấp nhận cải đạo từ Kháng Cách (theo thần học Calvin) sang Công giáo. Là một trong những quân vương được lòng dân nhất, Henry luôn quan tâm đến phúc lợi của thần dân, và kiên định với lập trường bao dung tôn giáo, một quan điểm khác thường vào thời ấy. Henry còn có biệt danh Henry Đại đế (Henry le Grand), ở Pháp, người ta còn gọi ông là Le bon roi Henry (Vua Henry Nhân ái), hoặc Le Vert galant (Ông Xanh hào hiệp).

780px-Arms_of_Anjou-_Coat_of_Arms_of_Spain_Template.jpg
Huy hiệu nhà Bourbon trên quốc huy Tây Ban Nha

Nguồn:

https://vi.wikipedia.org/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_T%C3%A2y_Ban_Nha

https://vi.wikipedia.org/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_Castilla

https://en.wikipedia.org/wiki/Coat_of_arms_of_Castile_and_Le%C3%B3n#In_History

https://en.wikipedia.org/wiki/Alfonso_VII_of_Le%C3%B3n_and_Castile

https://en.wikipedia.org/wiki/Alfonso_VIII_of_Castile

https://vi.wikipedia.org/wiki/Danh_s%C3%A1ch_%C2%AD%C2%AD%C2%AD%C2%AD%C2%ADvua_T%C3%A2y_Ban_Nha

https://en.wikipedia.org/wiki/Senyera

https://vi.wikipedia.org/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_Navarra

https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Navas_de_Tolosa

http://www.allempires.com/forum/forum_posts.asp?TID=28317

https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Granada_(Crown_of_Castile)

https://vi.wikipedia.org/wiki/Reconquista

https://vi.wikipedia.org/wiki/Henri_IV_c%E1%BB%A7a_Ph%C3%A1p